Het geluid
Zaterdag 20 oktober liepen we (Lars Buckx (LB) en Marijn van Oss (MvO)) rond 17:15 in het bos ten westen van de vuurtoren op Vlieland. Langs een smal bospad, met aan weerszijden weinig ondergroei (mos en veel dennennaalden) stootten wij een vogel op. De vogel vloog op van de rechterkant van het pad, op een plek met vrij hoog mos aan de rand van een strook met wat lagere dennen (circa 4/5 meter hoog). De vogel merkten we op omdat we hem hoorden opvliegen op een afstand van circa 15 meter (het geluid van de vleugels, niet de roep). Toen we de opvliegende vogel opmerkten keken we in een reflex (zoals je zo vaak doet op zo’n dag) in de richting van waar het geluid vandaan kwam. Vrijwel direct daarna hoorden we de vogel 3 á 4 keer roepen. De roep viel ons meteen op en veroorzaakte een zekere vorm van alertheid. Het was meteen duidelijk dat we dit geluid niet eerder in het veld gehoord hadden. Het geluid was een vrij lange (in vergelijking met Zanglijster), hoge en smakkende tik met een duidelijk beklemtoond deel. Het geluid had wel iets weg van een hoge Kruisbek. Het volume van de roep was iets harder dan de tik van de Zanglijster (die we goed als vergelijkingsmateriaal konden gebruiken omdat we kort daarvoor en daarna opvliegende tikkende Zanglijsters gehoord hadden). Het geluid alarmeerde ons waardoor we meteen in de richting van het geluid keken om te zien of we wat zagen vliegen. MvO (die aan de kant van de opvliegende vogel liep) zag de vogel met een bocht door de strook met lagere dennen vliegen waarna de vogel verdween achter een heuvel (circa 3 meter hoger). Terwijl de vogel de bocht maakte zag MvO een contrast op de staart, met een lichtere buitenkant (witachtig, duidelijk geen geeltinten) en een donkere binnenkant van de staart. De vogel vloog daarna schuin van ons af door de lage takken van de dennenboompjes door. Het was een vrij slanke en relatief langgerekte vogel die MvO 2 á 3 meter boven ooghoogte zag wegvliegen. Hierbij viel het op dat de vogel lichtere onderdelen had en een bruine tint op de vleugels (zonder contrast). Op dat moment kon de rug niet waargenomen worden omdat MvO de vogel dus schuin van onderen zag. Dit alles overwegende werd door MvO een pieper geopperd. De combinatie van de roep en de waargenomen kleedkenmerken deden de alarmbellen nog harder rinkelen dan ze al deden. We hebben toen getracht mensen te benaderen om hulp te bieden, maar deze namen helaas niet op omdat ze op dat moment net een Raddes Boszanger in beeld hadden bleek later. We zijn toen direct de heuvel naast het pad op gerend (met onze recorders in de aanslag om het spannende geluid op te nemen) waarna we na 10 á 15 seconden de vogel in kwestie op circa 50 á 60 meter weer enkele malen hoorde roepen (dit keer wel met langere tussenpozen van enkele seconden). Deze enkele roepjes leken vanaf dezelfde plek te komen, dus gingen er vanuit dat de vogel verderop op de grond zat. De hoek vanuit waar de vogel te horen was, was vrij onoverzichtelijk door de hoeveelheid dennen die het zicht naar de plek van de geluidsbron ontnamen. Hierop besloten we in de richting van de geluidsbron te lopen om de vogel in zit te zien te krijgen. Terwijl we dit deden riep de vogel niet meer. We kwamen na 40 meter een nieuwe heuvel tegen, waarop we genoodzaakt waren ieder een kant van de heuvel te nemen om zo de kans te vergroten de vogel in kwestie zittend te kunnen zien. Hierdoor liepen we zo’n 10 meter uit elkaar langs het heuveltje. LB liep iets meer vooruit en was iets sneller langs de linker kant van het heuveltje. Zo’n 10 meter achter het heuveltje, op zo’n 5 meter boven ooghoogte bewoog een vogeltje op een tak van een dennetje. De aandacht van Lars werd hierdoor getrokken en als in een reflex keek Lars in de richting van het dennetje. Daar zat een zangvogel met een middellange staart (ongeveer als Graspieper) en een vrij spits insecteneters-snaveltje in een boom die vrijwel meteen wegvloog. Lars raakte de vogel in vlucht vrij snel kwijt omdat de vogel opnieuw tussen de dennetjes doorvloog. We hadden het idee dat de vogel zich steeds over een vrij kleine afstand verplaatste maar raakten de vogel snel kwijt doordat het zicht belemmerd werd door bomen. Dit kwam omdat de vogel snel omhoog vloog richting de dichtere delen van de dennenbomen. De vogel werd in het dennetje waargenomen met het blote oog en tegen een witte bewolkte lucht met licht tegen. Hierdoor kon Lars enkel het silhouet van de vogel waarnemen. Toen Lars zijn kijker optilde om de vogel te bekijken vloog de vogel weg. Bij het opvliegen riep de vogel vrijwel meteen een zelfde roep als tijdens de eerste keer dat de vogel werd waargenomen. Ook MvO hoorde de vogel tijdens het opvliegen roepen vanaf de andere kant van het heuveltje. We zochten elkaar na deze visuele en auditieve waarneming direct op. Lars gaf aan dat het hem ook een pieper leek op basis van de bovengenoemde kenmerken waargenomen in zit. Hierna antwoordde MvO met de zin: ”Lars, ik durf het bijna niet uit te spreken, maar ik heb een aantal dagen geleden roepjes van Petsjorapieper nageluisterd, en dit beest doet mij daar heel sterk aan denken.” Dit bracht ons in een nog hogere staat van alertheid: door de combinatie van de waargenomen kleedkenmerken en de roep waarvan we vanaf dat moment het vermoeden hadden dat die wel eens van een Petsjorapieper kon zijn.
Vanwege de gedachte aan een zeldzame soort besloten we de waarneming door te geven. In de buurt stond een groepje vogelaars en een deel daarvan kwam helpen met zoeken. Vrijwel meteen toen ze aankwamen riep de bewuste vogel opnieuw. De vogel leek zich door de boomtoppen te verplaatsen, maar werd niet gezien. Het geluid was duidelijk te horen en verplaatste zich. Van deze serie roepjes kon door LB en door Folkert-Jan Hoogstra een geluidsopname worden gemaakt. De opname van LB bleek de beste geluidsopname en we hebben deze opname ook gebruikt voor verdere analyse.
Gedrag
Geluid
Daarnaast hebben we mailcontact gehad met Nail Moores, woonachtig in Zuid-Korea en veel ervaring met Petsjorapiepers en de roep daarvan. Zie onderstaande mailconversatie.
Your recording sounds similar to the flight call of a (nominate) Pechora Pipit to me, though the rhythm does seem unusual (more tit-like than Pech pipit-like). I am attaching a couple of recordings I made of birds here in the Republic of Korea, during the main migration periods of gustavi (using a Steinnheiser mike with an MP3 recorder). The dates are in the file name. In steady overhead flight, birds tend to give single calls, suggestive of Grey Wagtail but with some shriller Blyth's Pipit like tone mixed in. When anxious, flushed or when "meeting" other Pech pipits, they often give multiple calls which run into each other and are rather shriller still. I will send you this type of call in my next mail.
If you use these recordings somehow or circulate them, please acknowledge copyright as Nial Moores / Birds Korea.
I do not know anyone else in this region that would likely have many or any sound recordings of Pechora pipit, apart perhaps from Paul Holt (seldom at home long enough though to answer emails it seems!).
With best wishes,
Nial Moores
Birds Korea
We hebben de opnamen van zowel “Out of the Blue” en van Nail Moores vergeleken met onze opname:
Met deze vergelijkingen kunnen wij niets anders concluderen dan dat de opnamen van de Petsjorapieper van Nail Moores identiek zijn aan de opname van onze Petsjorapieper. Dit hebben we ook aan Magnus Robb voorgelegd, zie de volgende mailconversatie:
Beste Magnus,
Ik ben nog verder gegaan met het vergelijken van roepjes uit de opname van Lars met andere opnames van Petsjorapieper.
De 4 bestanden in de bijlage zijn allemaal vergelijkingen met de opname van Lars en een opname van Petsjorapieper die we hebben ontvangen van Nail Moores en van "Out of the Blue". Ik ben erg benieuwd wat jij van de overeenkomsten vindt die uit de vergelijkingen naar voren komen. In mijn ogen zien deze vergelijkingen er als identiek uit, en dat met maar zeer weinig referentie materiaal (3 opnames).
Groeten,
Marijn van Oss
----------------------------------------------------
Beste Marijn,
De opname van Nial Moores is een gouden vondst en toont inderdaad erg veel overeenkomsten. Ik zal proberen om aan te geven welke overeenkomsten ik als belangrijk en onbelangrijk beschouw.
Belangrijk:
- dat de vorm tot in de kleinste details zoals kleine modulatie op gelijke positie, helling, duur etc overeenkomt is heel belangrijk. Er bestaan zeer sterke overeenkomsten bij meerdere referentieopnames. Je hebt het werk van het vergelijken goed gedaan.
- was het je opgevallen dat er een vage iets te zien is op exact de helft van de sterkste frequentie van de roep bij sommige opnames? Dat is eigenlijk de grondtoon, want bij kleinere piepers is het zo dat de toonhoogte die we horen in feite een boventoon is (de zogenaamde tweede boventoon, omdat de grondtoon telt als de eerste). Dat is vrijwel diagnostisch voor een pieper. Je ziet het ook bij Gras, Boom, Siberische Boom, Water, Oever, Roodkeel en zelfs Mongoolse. Bij Grote echter niet (grondtoon sterker), en bij Duinpieper weet ik even niet uit mijn hoofd. Dat de grondtoon niet altijd te zien is maakt niet uit. Het is een fijn detail dat makkelijk verdwijnt op afstand.
- het overeenkomen van de max frequentie is zeker ook belangrijk, maar luistert niet zo heel erg nauw. Overigens heb je de max freq niet helemaal correct gemeten. Het maakt niet zo veel uit voor de vergelijking omdat je het telkens zo deed, maar ik zal uitleggen wat er mis is omdat het bij een evt artikel in DB anders zou moeten zijn. Op een sonagram dien je de frequentie te meten in met midden van de (vertikale) dikte van de lijn en niet de bovenrand. In een simpel geval heb je een horizontale lijn met een zekere dikte. De dikte wordt bepaald door de instellingen van het sonagram (o.a. filterbreedte). Je zou dus een dikkere lijn met een hogere rand kunnen krijgen met andere instellingen. Het middenpunt blijft echter gelijk. Dit is een veel voorkomend misverstand.
Minder belanrijk:
- de minimum frequentie komt redelijk goed overeen, maar is pas goed te vergelijken wanneer beide opnames op exact dezelfde afstand zijn gemaakt. Fijne details kunnen makkelijk verdwijnen over een grotere afstand en dit zal het geval zijn met de 'poten' van deze roepjes. Ze kunnen korter of langer lijken (naar beneden toe) afhankelijk van de afstand.
- de afstand tussen roepjes. Goed dat je overeenkomende voorbeelden vindt, maar belangrijker is eigenlijk het patroon van een gehele uitbarsting, met name wanneer opgenomen in dezelfde omstandigheden, bv een opvliegende vogel. Neemt de afstand tussen roepjes altijd toe? (D-E > C-D > B-C > A-B?) Of worden de roepjes in groepjes van vergelijkbare grootte gegeven, zoals meestal twee samen dan een pause...? Ik noem maar wat. Dit lijkt me een onderwerp om je meer in te verdiepen voor het schrijven van een evt artikel.
Samenvattend, ik ben er nu van overtuigd dat het om een Petsjorapieper gaat, en ik vind het extreem onwaarschijnlijk dat een andere soort hier zo veel op zou kunnen lijken. Ter info hier zijn twee zeldzame najaarsopnames van Graspiepers die enigzins op Petsjora's lijken, maar wanneer je sonagrammen maakt komen ze weinig overeen. In een van de gevallen (05...) zag ik met zekerheid een Graspieper en in de andere niet.
Wat betreft mijn mogelijke Petsjora in IJmuiden jaren geleden, ik ben er nooit zeker van geweest en kan bijvoorbeeld een Amerikaanse Waterpieper niet makkelijk uitsluiten. Bij jullie vogel is dat geen zorg (de vorm sluit rubescens en japonicus uit naar mijn idee), maar je zou rubescens en japonicus misschien kunnen behandelen bij het indienen of een evt artikel. Indien nodig kan ik je voorbeelden sturen. Het kan immers geen kwaad om je erin te verdiepen ter voorbereiding op het ontdekken van de laatste ontbrekende soort pieper op de Nederlandse lijst!
Gefeliciteerd en de groeten,
Magnus
-----------------------------
Voor de zekerheid hebben we ook nog vergelijkingen met de sonogrammen van de soorten die met de roep het meest in de buurt van Petsjorapieper komen (Amerikaanse zangers en andere Piepers):
Naar aanleiding van het mailcontact met Magnus werd duidelijk dat Buff-bellied Pipit het meest in de buurt komt van de roep van Petsjorapieper. Op basis van het sonogram is ondersoort japonicus vrij makkelijk uit te sluiten. De roep van japonicus toont veel meer modulatie. Het sonogram van
ondersoort rubescens komt meer in de buurt van onze opname. Maar zoals te zien in het sonogram daalt de roep van onze Petsjorapieper in 2 delen, eerst iets minder steil met een lichte curve en vervolgens erg steil. In bovenstaand, maar vooral in onderstaand sonogram is te zien dat rubescens in 3 delen daalt, eerst niet zo steil met een duidelijke curve, vervolgens vrij snel, waarna er halverwege weer een curve volgt, en vervolgens weer een snelle daling. Ook is de piek van de roep van rubescens ongeveer 0,5 kHz hoger dan de roep van onze opgenomen Petsjorapieper. Daarnaast is in het sonogram van onze Petsjorapieper te zien dat de roep met een stijgende lijn begint, zoals ook op sonogrammen van andere Petsjorapiepers te zien is. Deze stijgende lijn hebben we in geen enkel sonogram van Buff-bellied Pipit terug kunnen vinden.
Lars Buckx
Copyright © 1992-2024 Deception Tours - No Guts - No Glory!