Een late ZoTo op DT3 2012 blijkt toch OoTo

Op zaterdag 20 oktober 2012 werd deze foto van een tortelduif gemaakt Vlieland. Het gaat hier om een donkere ´tortelduif´ met goede kenmerken van Zomertortel ´Streptopelia turtur´ alsook kenmerken van Oosterse Tortelduif ´Streptopelia orientalis´ en wel de ondersoort 'meena'. Gemakshalve wordt deze vogel hierna de ´Vlie(-)tortel´ genoemd.

Rond 16.00 fietste ik over camping Stortemelk op Vlieland en zag ik de Vlietortel aan komen vliegen, streek neer in het zgn. ´Struikrietzangercomplex´ op camping Stortemelk aan de oostkant van Vlieland en vloog na ca. 15 seconden weg in oostelijke richting. Heb de vogel alleen door de camera gezien waarbij ik enkele foto´s heb kunnen maken. Eerder die dag hadden meerdere vogelaars al een ´tortelduif´ zien langsvliegen nabij het ´Variegatus-bankje´. Aangenomen wordt dat het hier om dezelfde vogel ging. Zover bekend is de Vlietortel ná zaterdag 16.00 niet meer waargenomen.

Wat in eerste instantie opvalt aan de vogel is de donkere bovenzijde veroorzaakt door de donkere/zwarte centra van dekveren en tertials, zonder schachtstrepen. Het ontbreken van de streping in de zijhals duidt overigens op een 1e jaars vogel. Daarnaast is op één van de foto´s in zit zichtbaar dat de Vlietortel de binnenste 2 á 3 resp. grote, middelste en kleine dekveren heeft geruid naar adulte type dekveren.

Er zijn geen andere bewerkingen gedaan aan de foto´s dan (1) opscherpen (2) croppen en (3) waar nodig belichting bijstellen doordat een aantal foto´s onderbelicht bleken. Navolgend volgt een recap van een aantal kenmerken (beslist niet volledig) die spreken vóór Zomertortel dan wel vóór Oosterse Tortel. Aan de determinatie wordt nog gewerkt waaronder begrepen de consultatie van enkele buitenlandse experts. Evenwel leek het mij goed de vogel én discussie hier te posten. Ik zou zeggen, oordeelt u zelf.. Pro Zomertortel

- In zit is de formule van de handvleugel goed zichtbaar. Hierbij is te zien dat p9 de langste handpen is, langer dan p8. Uit vergelijking met veel foto´s op internet van Zomertortel en Oosterse Tortel en zoals door Nils beschreven in Advanced Bird ID Handbook, blijkt dit een goed kenmerk te zijn voor Zomertortel. Bij Oosterse Tortel zijn p8 en p9 even lang en liggen in feite op elkaar. Dit lijkt op basis van al het bekeken referentiemateriaal op internet een consequent kenmerk. Ook lijken de handpennen wat smal en puntig. Bij Oosterse Tortel lijken de handpennen doorgaans wat breder en met bredere/ronde toppen.

- De Vlietortel heeft een smal snaveltje duidend op Zomertortel en de naakte huid rondom het oog is goed zichtbaar, vooral onder en vóór het oog. Het kenmerk van een ´diamantvorm´ van de naakte huid om het oog bij Zomertortel is daarentegen niet goed zichtbaar en geldt mogelijk meer voor adulte vogels dan voor juveniele. Uit een vergelijk van foto´s op internet blijkt de hoeveelheid naakte huid van zowel Zomertortel als Oosterse Tortel overigens variabel.

- In vlucht maakte de vogel een compacte indruk zoals bekend van Zomertortels (met name door de ervaringen van langsvliegende vogels bij Breskens). Een direct vergelijk van de Vlietortel met andere vogels in vlucht (of zit) kon helaas niet worden gemaakt. Bij Oosterse Tortel vooral bij orientalis zou je in vlucht een plompere indruk verwachten. Daarnaast vertoont de vogel in vlucht een op Zomertortel passende blauwgrijze bovenstaart en rug.

- Het wit op T6 lijkt ver door te lopen, voorbij het uiteinde van de onderstaartdekveren. De hoeveelheid wit in de staartpentoppen is bij juv’s van beide soorten geringer en variabeler, daardoor minder bruikbaar voor de determinatie.

Pro Oosterse Tortel


Nb. de vogel vertoont op zowel foto´s als in vlucht witte toppen op de staartpennen. Dit duidt op de ondersoort 'meena' en sluit de nominaat orientalis uit. Bij laatstgenoemde zijn de toppen grijs van kleur.

- Al eerder genoemd de donkere centra op dekveren en tertials, zonder schachtstrepen. De bruine tertialranden zijn a-symmetrisch van vorm.

- Lichte toppen op de schouderveren en alle dekveren.

- Kleurverdeling op borst (paarsbruinig), buik (buff) en anaalstreek/onderstaartdekveren (wit) lijkt goed te passen op juveniele 'meena'. Opvallend is dat de scheiding tussen resp. borst/buik en buik/anaalstreek scherp is, weer meer passend op Zomertortel. Op één van de vluchtfoto´s is dit goed zichtbaar. De gehele onderzijde vormt in feite een ´drie-kleur´ (of dit laatste een hard kenmerk is weet ik eerlijk gezegd niet).

Suggestief is de donkere kleur van het centrale deel van de bovenstaart die over gaat in stuit en rug, kenmerkend voor Oosterse Tortel, met name orientalis. Dit is vooral zichtbaar op de foto´s in zit. De vluchtfoto´s laten daarentegen een lichtere, meer blauwgrijze, kleur zien kenmerkend voor Zomertortel´(zie boven). Mogelijk speelt fotografisch effect een rol bij de foto´s in zit óf vlucht.

De determinatie van de Vlietortel als Zomertortel of mogelijk Oosterse Tortel is dus niet eenvoudig. Een interessant en op de Vlietortel gelijkend geval bevond zich vorig jaar in Italie. Foto´s en de discussie over die vogel is terug te vinden op Birding Frontiers: Controversial Rufous Turtle Dove

Meer informatie volgt zodra beschikbaar!

Met dank aan Nils voor zijn hulp bij het speurwerk en discussie rondom de determinatie van de Vlietortel.

Update: Leo Heemskerk

Even een vergelijking met de Oriental Turtle Dove (Streptopelia orientalis) van 3 november 2012 Kajaani, Finland.1 cy ssp meena. 18th record for Finland. Foto's van Teppo Helo digikuva

Foto is bewerkt: beetje meer contrast in de Vlieland-tortel, beetje de curven verschoven, beetje meer verzadiging en verscherping) om dichter bij de fotografische weergave van de Finse vogel te komen. 1(Bedankt Jaap Denee)

De vogel is op 5 September 2018 aanvaard door het CDNA als Oosterse Tortel Streptopelia orientalis

• meer DT verhalen uit 2012