HUISGIERZWALUW!!! boven Stortemelk

Op dinsdag 27 oktober 2020 was ik een groepje lijsters aan het checken in de zuidoosthoek van camping Stortemelk. De bosjes en duindoorns op de camping zijn in het najaar vaak goed voor soorten als Bladkoning en Siberische Tjiftjaf. Plotseling hing er een gierzwaluw boven mijn hoofd.

Ik was al een paar dagen op Vlieland, met de familie. In de beperkte tijd die er was geweest om te vogelen, waren een bezoek aan een fraaie Blauwstaart in het bos bij de jachthaven en een Vale Gierzwaluw boven het bos bij het Vliepark de hoogtepunten. Beide niet zelf ontdekt, wel leuke soorten. Overigens leverden de laatste drie bezoeken aan Vlieland (in oktober) steevast een Vale Gierzwaluw op. De aanhoudende harde zuidzuidwestenwind zorgde ervoor dat er dit jaar meerdere werden gezien op Vlieland en elders in Nederland.

Die ochtend van de 27^ste was ik gestart met een bezoek aan de Oude Eendenkooi waar in de weken ervoor nog leuke soorten waren ontdekt als Raddes Boszanger en Pallas’ Boszanger. Het zat er vol met Goudhanen maar heel veel meer zag ik er helaas niet. Enigszins gefrustreerd keerde ik huiswaarts. Terug bij het vakantiehuisje op het Vliepark bleek de rest van de familie op pad, wat mij deed besluiten nog even voor de lunch op Stortemelk te gaan kijken. Ik wilde al wegfietsen toen ik me bedacht dat het toch wel handig was om mijn camera mee te nemen. ’s Ochtends had ik deze thuis laten liggen. Bij gebrek aan een goede telelens (die staat nog op mijn verlanglijstje) neem ik mijn camera niet altijd mee. Maar helemaal zonder camera voelde toch ook niet lekker, je wist maar nooit… Beter een eenvoudige 18-200 mm lens bij je hebben, dan helemaal niets. En dus terug naar binnen en even later fietste ik gewapend met camera naar Stortemelk.

Na een dik half uur op de lege camping met alleen wat Kepen, Kramsvogels en veel Koperwieken belde ik met het thuisfront om af te stemmen over de verdere plannen. Op de vraag of ik nog wat gezien had, antwoordde ik dat het bepaald niet overhield met de vogels maar dat ik het nog even wilde proberen, tenminste als dat in de planning paste. Dat was het geval en dus liep ik nog even naar een paar bosjes waar zich enkele lijsters ophielden. Tien minuten later was het raak. En flink ook…!

De vogel vloog vrij dichtbij, op ongeveer 20 à 25 meter. Ik schrok. ‘Vale Gierzwaluw?!’ schoot er door me heen. Geweldig om er nu misschien zelf één te ontdekken! Wat echter gelijk opviel met het blote oog was het kleine, gedrongen en donkere voorkomen van de vogel. Toen ik vol spanning de verrekijker op mijn neus had gezet viel direct de duidelijke grote witte stuit op. Ik schrok me te pletter. Even nog moest ik denken aan het verhaal van de mysterieuze 'Schierzwaluw' een jaar eerder op Schiermonnikoog. Maar vrijwel direct werd ook de relatief korte en bijna recht afgesneden staart zichtbaar, met slechts een hele lichte inkeping in het midden. Verder had de vogel een grote lichte keelvlek. Dit was een HUISGIERZWALUW!!!

De adrenaline gierde door mijn lichaam. Rustig blijven, rustig blijven! En foto’s maken! Ik stond op een klein veldje tussen de bosjes dat voor de helft onder water gelopen was door de vele regen van de afgelopen weken. De vogel verdween na een paar seconden achter de bosjes en ik besloot een sprint te trekken naar het open veld ten oosten van de bosjes. Tegelijkertijd haalde ik razendsnel mijn camera uit de hoes die om mijn schouder hing. Gelukkig maakte de vogel wat rondjes boven de bosjes en het veld. Zonder in de stress nog na te denken over belichting begon ik achter elkaar door foto’s te schieten. Op hoop van zegen.

Na ongeveer een minuut (volgens mijn camera; voor mij voelde het als vijf minuten) op 25 à 50 meter voor me langs te hebben gevlogen, begon de vogel zich te verplaatsen richting de duinenrij langs het strand (noordwaarts). Wat nu als eerste te doen? Het zo snel mogelijk doorgeven van de waarneming zodat andere vogelaars de vogel wellicht nog zouden kunnen zien? De vogel zo lang mogelijk in de gaten houden? Checken of de vogel herkenbaar op de foto’s stond en of ik het echt goed gezien had?

In die stress was ik de vogel ineens kwijt. Hij was net zo plotseling verdwenen als dat hij verschenen was. Ik besloot de waarneming te melden op waarneming.nl. Maar voordat ik op ‘verzenden’ drukte had ik toch even bevestiging nodig… Weliswaar had ik eerder Huisgierzwaluwen gezien maar dat was al lang geleden: in 2002 in Tanzania en in 2011 in India. En ik had de vogel eigenlijk maar heel kort door mijn verrekijker gezien en verder alleen klein door de zoeker van mijn camera. Een snelle online check op mijn telefoon met Google afbeeldingen van foto's van Huisgierzwaluw, Pijlstaartgierzwaluw (ik moet nog steeds wennen aan die naam), Siberische Gierzwaluw en zelfs Stekelstaartgierzwaluw gaf de gewenste bevestiging.

Toen ik na nog een keer scannen de vogel nog steeds niet kon terugvinden, besloot ik mijn foto’s te checken. Tot mijn opluchting stond de vogel er herkenbaar op. Het waren uiteraard geen topfoto’s maar het was tot mijn grote opluchting wel gelukt de belangrijkste kenmerken vast te leggen. Ik besloot in de schaduw van het dichtstbijzijnde toiletgebouw met mijn telefoon afbeeldingen te maken van enkele foto’s op de monitor van mijn camera, om deze vervolgens te uploaden naar waarneming.nl. Langzaam begon het besef door te dringen dat dit echt een Huisgierzwaluw was!

Even later arriveerden de eerste vogelaars. Maar helaas was er nog steeds geen spoor van de vogel en ik had niet kunnen vaststellen of deze oost- of westwaarts was afgebogen langs de kust. We besloten ons te verspreiden. Ik gokte erop dat de vogel met de wind mee was gevlogen en hoopte dat deze was blijven hangen op de noordoostpunt van het eiland. Net toen ik op de fiets stapte passeerde er een front met een fikse bui. Ik werd zeiknat maar gelukkig hield het snel op en even later stond ik op de duinen op het uiterste puntje. Geen spoor van de vogel. Het was inmiddels ook al een uur later en kijkend richting Terschelling voelde ik de harde wind vol in mijn rug. Hij kon al lang zijn overgestoken. Maar zeker was dat natuurlijk allerminst. De Vale Gierzwaluwen eerder die week vlogen ook heen en weer en dus soms ook vol tegen de wind in. Die middag en ook de volgende dag is er daarom nog lang gezocht (ook op mogelijke slaapplaatsen), maar helaas tevergeefs.

Toen ik 's avonds wilde checken of de vogel toevallig in één van de omringende landen was aangetroffen, zag ik dat op dezelfde dag een Pijlstaartgierzwaluw was gezien op Vejby Strand, noordwest van Kopenhagen: de eerste voor Denemarken. Bizar toeval. Pas daarna ontdekte ik dat er één dag eerder ook een Huisgierzwaluw in België was gezien, bij Zeebrugge! Die vogel (de eerste voor België) was vermoedelijk gaan slapen in Blankenberge, maar werd daar de ochtend van de 27^ste niet meer aangetroffen. Ik weet het natuurlijk niet, maar het zou goed kunnen dat dit dezelfde vogel betrof als die van Vlieland. Als dat het geval is en hij de kust heeft gevolgd, dan heeft hij ongeveer 300 kilometer afgelegd in ruim 5 uur na zonsopkomst. Dat moet kunnen voor een gierzwaluw, zeker met windkracht 6 vol in de rug. Het is bekend dat ze alleen al op eigen kracht een snelheid van 111 km/uur kunnen halen en 1.000 kilometer per dag af kunnen leggen.

Hoe dan ook was het fantastisch om zelf eens een enorme zeldzaamheid te ontdekken en dan ook nog eens een tot de verbeelding sprekende soort als Huisgierzwaluw, die daarvoor nog door bijna niemand was gezien in ons land. Dit exemplaar is - mits aanvaard - de derde voor Nederland, na gevallen op Terschelling in 2001 en in IJmuiden in 2006. Het is natuurlijk wel jammer dat ook deze vogel niet wat langer bleef hangen zodat meer mensen hem hadden kunnen zien.

Voor mij was deze waarneming een goede motivatie om te blijven zoeken naar leuke vogels. Vroeg of laat zit het een keer mee. Wie weet volgend jaar weer op Vlieland!

Maarten van Vuurde
Doorn

• meer verhalen uit 2020